Alles over weegschalen

Indien nodig, kalibreer je de weegschaal m.b.v. controlegewichten. Verderop deze pagina kun je meer lezen over hoe je je weegschaal kalibreert.

Deze “standaard kalibratie” is belangrijk omdat weegschalen na verloop van tijd afwijkingen in het weegresultaat vertonen. Als de prijs van je product afhangt van het gewicht, of als je bijvoorbeeld in een laboratorium werkt, kan zo’n afwijking enorme gevolgen hebben.

Een uitgebreide kalibratie door een gecertificeerde technieker is ook mogelijk; zie het als een soort onderhoudsbeurt voor je weegschaal. Een periodieke onderhoudsbeurt komt de levensduur van je weegschalen enkel ten goede, dus maak een afspraak voor je weegschaalkalibratie

Na afloop van zo’n “gecertificeerde kalibratie” krijg je een een DAkkS kalibratiecertificaat en een rapport waarin de meetwaarden van je weegschaal en de toegepaste toleranties worden vermeld. Verderop in dit document geven we meer informatie over toleranties.

Kalibratie is verplicht bij het nazien van weegschalen en controlegewichten die gebruikt worden in een kwaliteitsproces (bv. ISO 9000ff , GS 9000, TS 16949, VDA 6.1, FDA, GLP, GMP, …).

Er zijn meerdere voordelen van weegschaalkalibratie te noemen: kostenbesparingen, betrouwbare metingen (en daarmee kwaliteit), compliance, detectie van verouderde apparatuur, procesverbetering en winstoptimalisatie…

Nog niet overtuigd? Wees gerust, er zijn nog voldoende redenen om je weeginstrument te (laten) kalibreren:

• Je eigen veiligheid en die van anderen. Bijvoorbeeld: als de ingrediënten van je vaccin of medicijn niet nauwkeurig afgewogen zijn, kan dat catastrofale gevolgen hebben!
• Je wettelijke aansprakelijkheid: als je je weegschaal laat kalibreren, krijg je een kalibratiecertificaat (bijvoorbeeld van DAkkS), dat je helpt aan te tonen dat jouw weegschaal correct en nauwkeurig weegt.
• Met een DAkkS-Kalibratierapport kun je aantonen dat je aan ISO 9001 voldoet en/of in aanmerking komt voor een VCA-certificering.
• Je klanten en partners vertrouwen je (je kan immers aantonen dat je weegschaal nauwkeurig is). Sommige bedrijven eisen zelfs dat je alleen maar met gekalibreerde weegschalen werkt.

Ook kun je een groot aantal risico’s verkleinen. De precieze risico’s precies hangen af van waar je de weegschaal voor gebruikt. Enkele voorbeelden zijn: productieproblemen, downtime, mindere of slechte productkwaliteit, problemen met processen of tijdens audits, product recalls, en dubbel werk. Meer informatie kun je lezen in ons artikel over de voordelen van het kalibreren van je weegschaal.

Hoe je je weegschaal kunt kalibreren, hangt af van het merk en type weegschaal dat je hebt. Er bestaan twee soorten kalibraties, namelijk interne of externe kalibratie. Hieronder meer info:

Wat is interne kalibratie?

De weegschaal heeft een ingebouwd, gemotoriseerd gewicht; Je hoeft alleen maar op een knop drukken, en de weegschaal stelt zichzelf af (kalibreert zichzelf). Sommige weegschalen beschikken zelfs over een automatische kalibratie, zoals de weegschalen met isoCAL-functie van Sartorius. De weegschaal kalibreert zichzelf automatisch op gezette tijden of bij temperatuurswijziging.

Wat is externe kalibratie?

Met behulp van een controlegewicht (ook wel ijkgewicht of massastuk genoemd) kalibreer je de weegschaal. Welk gewicht je moet gebruiken, hangt af van het weegbereik en de precisie van de weegschaal. Check je handleiding voor de juiste procedure of contacteer ons.

Let op ! Bij gebruik van onnauwkeurige of verkeerde controlegewichten zal je weegschaal foutieve weegresultaten weergeven. Laat je gewichten dus ook zeker periodiek controleren. Ontdek ons gamma controlegewichten of contacteer ons om je gewichten na te zien op hun juistheid. Ook kun je hier meer lezen over controlegewichten.

Kalibratie laten uitvoeren door Imlab

Imlab kan een technieker bij jou laten langskomen om je weegschaal te justeren. Deze service omvat:

• Controle van de werkomgeving (temperatuur, vochtigheid, tocht, trillingen, etc.
• Controle van de lineariteit (ofwel het grootste verschil tussen wat de weegschaal aangeeft en het werkelijke gewicht van het testgewicht)
• Controle van de reproduceerbaarheid en nauwkeurigheid van je weegschaal
• Controle van de hoeklasten van je weegschaal
• Controle van de temperatuur bij vochtbepalers
• Interne reiniging van de weegschaal indien nodig
• Aanpassing (kalibratie)
• De meting van de “voor / na” -waarden als je weegschaal wordt afgesteld.
• Opstellen van een testrapport, DAkkS-CAL certificaat ISO/IEC17025 of DaKKS-INSP (Belac ISO17020) verslag van metrologische inspectie volgens de gekozen optie.
• Reiskosten voor personeel en materiaal

De techniekers zijn gekwalificeerd en voeren de justering uit met gecertificeerde gewichten

Als je specifiek wilt weten hoe je jouw weegschaal kunt kalibreren, kun je het beste de gebruikershandleiding van je weegschaal raadplegen.

Neem contact met ons op voor meer informatie over kalibratie

De Deutsche Akkreditierungsstelle (DAkkS) is de nationale accreditatie-instantie van Duitsland. Hun accreditaties scheppen vertrouwen in het werk van test-, inspectie- en certificatie-instellingen. Veel sectoren van de economie maken gebruik van de beoordelingsdiensten van deze instellingen. Met een accreditatie bevestigd DAkkS ze dat deze instellingen hun werk vakkundig en in overeenstemming met de eisen van de internationaal geldende normen, rechtsgrondslagen en relevante voorschriften kunnen uitvoeren. Met hun accreditaties helpen ze producten, processen en diensten veiliger te maken en de handel in Europa en de rest van de wereld te vereenvoudigen – in het belang van de economie, van de bescherming van de samenleving en van het milieu.

Vaak gaat men ervan uit dat de kalibratie en het kalibratiecertificaat een jaar lang geldig zijn, omdat kalibratie vaak eenmaal per jaar plaatsvindt. Hier moet je echter mee oppassen: de kalibratiefrequentie hangt af van je eigen kwaliteitssysteem, en nog veel meer factoren.

Onnauwkeurige weegschalen kunnen grote risico’s met zich mee brengen! Voor sommige sectoren is de impact en het risico van een grammetje meer of minder niet zo groot. Maar voor een laboratorium dat vaccins of medicijnen maakt, zijn nauwkeurige weegresultaten essentieel. Je zou dus kunnen zeggen: Hoe belangrijker de nauwkeurigheid, hoe vaker je moet kalibreren (routinematig of uitgebreid)

Economische gevolgen

Daarnaast brengt afzien van kalibratie grote risico’s met zich mee. De verborgen kosten en risico’s van een niet-gekalibreerde weegschaal kunnen veel hoger zijn dan de kosten van de kalibratie – zeker als je je weegschaal zelf kalibreert. Zo kan het gebruik van niet-gekalibreerde apparatuur door de afwijkingen in het weegresultaat productieproblemen veroorzaken, zoals: systemen die (tijdelijk) niet operationeel zijn, lagere productkwaliteit, problemen met processen en audits, het uit de markt moeten terugtrekken van producten, en dubbel werk. Kalibraties helpen snel eventuele afwijkingen in het weegresultaat te detecteren, zodat je dit soort problemen kan voorkomen.

Ook wijzigingen in de omgeving (bijvoorbeeld warmte en tocht) kunnen ervoor zorgen dat je weegresultaten gaan schommelen (zogenaamde drift), waardoor je meer werk hebt en niet meer dezelfde kwaliteit kan garanderen.

Je ziet het: deze vraag hangt van een hoop factoren af. In ieder geval is het duidelijk dat je nooit te vaak kan kalibreren!

Toleranties zijn foutgrenzen, zeg maar de toegestane afwijking (naar boven en naar beneden) in het weegresultaat. De geldende toleranties verschillen per procesvereiste. Er zijn drie soorten toleranties:

• Wettelijke toleranties worden internationaal bepaald door de OIML (International Organization of Legal Metrology), maar er zijn ook toleranties op nationaal niveau vastgesteld.
• Toleranties van fabrikanten garanderen dat de apparatuur aan hun specificaties voldoet
• Procestoleranties of kwaliteitstoleranties zijn specifieke, door jou zelf gedefinieerde toleranties die helpen jouw processen te verbeteren (bijvoorbeeld door materiaalverbruik te verminderen)

Absoluut! Maar deze termen zijn nauw verbonden, en worden daarom vaak door elkaar gehaald. Kalibratie is voornamelijk de controle, justering is de actie die op basis daarvan volgt.

Kalibratie

Bij kalibratie controleer je of je weegschaal nog juist en nauwkeurig meet. Mocht het nodig zijn, dan kan je de weegschaal zelf aan de hand van een ijkgewicht kalibreren en zodoende de weegresultaten weer op orde brengen. In dit artikel lees je hoe je je weegschaal kan kalibreren.

Justeren

Het justeren van je weegschaal houdt in dat een technieker je weegschaal opent en intern controleert en bijstelt waar nodig. Hij controleert onder andere de werkomgeving, de lineariteit, reproduceerbaarheid en hoeklasten van je weegschaal, en voert een interne reiniging uit. Zo zorg je ervoor dat je meetafwijking binnen de toegestane toleranties vallen.

Imlab kan een technieker bij jou laten langskomen om je weegschaal te justeren. Deze service omvat:

• Controle van de werkomgeving (temperatuur, vochtigheid, tocht, trillingen, etc.)
• Controle van de lineariteit (ofwel het grootste verschil tussen wat de weegschaal aangeeft en het werkelijke gewicht van het testgewicht)
• Controle van de reproduceerbaarheid en nauwkeurigheid van je weegschaal
• Controle van de hoeklasten van je weegschaal
• Controle van de temperatuur bij vochtbepalers
• Interne reiniging van de weegschaal indien nodig
• Aanpassing (kalibratie) als dat nodig is
• De meting van de “voor / na” -waarden als je weegschaal wordt afgesteld.
• Opstellen van een testrapport, DAkkS-CAL certificaat ISO/IEC17025 of DaKKS-INSP (Belac ISO17020) verslag van metrologische inspectie volgens de gekozen optie.
• Reiskosten voor personeel en materiaal

De techniekers zijn gekwalificeerd en voeren de justering uit met gecertificeerde gewichten. Neem contact met ons op om een technieker jouw weegschaal te laten justeren.

Wanneer een weegschaal wordt geijkt, wordt gekeken of ze voldoet aan de voorwaarden in de wetgeving inzake metrologie.

Voor welke activiteiten heb ik een geijkte weegschaal nodig?

IJking is wettelijk verplicht voor weegschalen die worden gebruikt voor:

• de bepaling van de massa voor commerciële transacties;
• de bepaling van de massa in de medische praktijk bij het wegen van patiënten voor controle, diagnose en medische behandelingen;
• de bepaling van de massa voor het maken van geneesmiddelen op voorschrift in een apotheek en het bepalen van de massa tijdens analyses uitgevoerd in medische en farmaceutische laboratoria;
• de bepaling van de prijs in functie van de massa voor de rechtstreekse verkoop aan het publiek en de vervaardiging van voorverpakte artikelen (e-teken);
• de bepaling van de massa voor de berekening van een heffing, een taks, een premie, een boete, een vergoeding, een schadevergoeding of een gelijkaardige retributie;
• de bepaling van de massa voor de toepassing van een wetgeving of een reglementering of voor gerechtelijke expertises;

Deze verplichting is vastgelegd in het Koninklijk besluit betreffende de niet-automatische weeginstrumenten in België, en in de Metrologiewet in Nederland. Deze wetten zijn gebaseerd op Richtlijn 2004/22/EG van het Europees Parlement.

Hoe kan ik weten of mijn weeginstrument conform is?

Het is belangrijk te weten dat deze metrologische ijking altijd bij de bestelling moet worden aangevraagd. Na deze initiële ijking wordt de weegschaal namelijk verzegeld en voorzien van de nodige stickers (CE-markering, metrologische markering) om aan te geven dat ze wettelijk geijkt is.

Deze verzegeling houdt ook in dat er in het apparaat onderdelen worden verzegeld die je niet aan kunt passen. Het is daarom van enorm belang je weegschaal te laten ijken bij de bestelling, want ijking achteraf is niet mogelijk!

Vergeet ook de wettelijke herijk van je weegschaal niet: in België ben je verplicht om dit eens in de vier jaar te doen. Deze informatie kan veranderen. Als je helemaal zeker wilt zijn, raden we je aan de websites van de autoriteit in kwestie te raadplegen. Nederland kent deze verplichting tot herijking niet (behalve na grote reparaties aan je weegschaal), maar regelmatige herijkingen zijn sterk aan te raden om er zeker van te zijn dat je weegschaal nog voldoet aan de wettelijke voorwaarden. In dit artikel vind je meer informatie over metrologische ijking en markeringen.

Het minimumgewicht, of minimum weegvermogen is de nauwkeurigheidslimiet van het instrument. Als je iets op je weegschaal plaatst dat minder weegt dan dit minimumgewicht, is de meetonzekerheid groter dan de vereiste weegnauwkeurigheid. Ofwel: je geijkte weegschaal kan sommige (“te lichte”) voorwerpen volgens de metrologische wetgeving niet nauwkeurig genoeg meten. Dit betekent dat je een geijkte weegschaal niet mag gebruiken voor wegingen die onder dit minimumgewicht liggen, omdat je de nauwkeurigheid van het weegresultaat niet kunt garanderen.

Het minimumgewicht van je weegschaal hangt af van de nauwkeurigheidsklasse:

* de ijkeenheid (e) is de precisie die je mag noteren voor officiële doeleinden
** de afleeseenheid (d) is de echte precisie van je weegschaal (in het lichtgrijs aangegeven op je weegschaal). Deze waarde is ter informatie en mag je niet noteren.

IJking en kalibratie lijken erg veel op elkaar. Toch zijn er een paar belangrijke verschillen:

• Bij ijking zorgt de leverancier dat je weegschaal voldoet aan de voorwaarden van de wetgeving inzake metrologie. IJking is wettelijk verplicht en dient bij de bestelling aangevraagd te worden. Het is onmogelijk een weegschaal achteraf alsnog te ijken. Een wettelijk geijkte weegschaal kun je onder andere herkennen aan de verzegeling, het CE-keurmerk, en de metrologische markering (de “M” met de twee cijfers). IJking wordt altijd door de fabrikant gedaan.
• Kalibratie lijkt veel op ijking, maar is iets dat je zelf kan doen; je controleert dan of je weegschaal nog het juiste gewicht nauwkeurig weergeeft (en als dat niet zo is, stel je haar bij). Dit doe je met behulp van een controlegewicht (ook wel ijkgewicht of massastuk genoemd). Wij raden sterk aan dit regelmatig te doen, maar het is niet wettelijk vastgelegd. Je kan ook een uitgebreide kalibratie door een technieker laten doen. Die geeft je na afloop een kalibratiecertificaat en een rapport waarin de meetwaarden van je weegschaal en de toegepaste toleranties worden vermeld. Neem contact met ons op om een technieker te laten komen voor een kalibratie. Het is belangrijk regelmatig simpele en “gecertificeerde” kalibraties uit te (laten) voeren. Waarom? Zie de volgende vraag.

In dit artikel lees je meer over ijking en kalibratie.

Weegschalen die je voor handelstoepassingen of wettelijk gecontroleerde toepassingen gebruikt, dienen geijkt te zijn. Na verloop van tijd gaan de weegresultaten afwijken van de realiteit. Door je weegschaal te controleren a.d.h.v. een controlegewicht, detecteer en corrigeer je deze afwijkingen. Zo kun je bijvoorbeeld voorkomen dat je teveel of te weinig aan je klant meegeeft, of teveel of te weinig van een bepaalde stof in je vaccin of medicijn doet.

Met de meetonzekerheid wordt eigenlijk de mate van betrouwbaarheid van het weegresultaat aangegeven. De meetonzekerheid is feitelijk de “foutmarge” van het weegresultaat (zowel naar boven als naar beneden). Het is belangrijk deze factor mee te nemen in de kalibratie van je weegschaal. Waarom? Dat leggen we in de volgende vraag uit.

Als je in je kalibratie geen rekening houdt met de meetonzekerheid, is de kalibratie niet erg nuttig. De meetonzekerheid geeft aan in hoeverre je weegresultaat mag afwijken van de realiteit. Dit is belangrijk omdat het weegresultaat kan worden beïnvloed door allerlei factoren: de weegschaal zelf, het voor de kalibratie gebruikte referentiegewicht, de omgeving, de operator, enzovoort. Als je hier geen rekening mee houdt, kom je dus nooit tot een goede kalibratie!

Sterker nog: als de meetonzekerheid niet op het kalibratiecertificaat wordt vermeld, is de kalibratie onvolledig.

Dit is eigenlijk heel simpel. Je plaatst een ijkgewicht (een object waarvan het gewicht vaststaat) op de weegschaal en kijkt of het resultaat overeenkomt met het gewicht van het ijkgewicht. Zo ja, dan hoef je verder niets meer te doen. Zo nee, dan zul je de weegschaal moeten kalibreren.

Meer informatie over de kalibratie van je weegschaal.

Er zijn twee handelingen die helpen nauwkeurige weegresultaten te garanderen. Ten eerste is het raadzaam routinematig tests (zie de vraag hierboven) uit te voeren om er zeker van te zijn dat je weegschaal nog juist en nauwkeurig weegt. Daarnaast zijn regelmatige kalibraties aan te raden, zeker als ze door een gecertificeerd technieker worden uitgevoerd. Hoe vaak je weegschaal gekalibreerd moet worden, hangt af van waar je hem voor gebruikt.

Met een slecht of niet-gekalibreerde weegschaal krijg je geen nauwkeurige resultaten en loop je meer risico op weegfouten, die geld en tijd verspillen. Daarnaast verzwakt een slecht gekalibreerde weegschaal het vertrouwen van de klant.

Ook kan een weegschaal die niet goed is gekalibreerd zorgen voor productieproblemen, downtime, mindere of slechte productkwaliteit, problemen met processen of tijdens audits, product recalls, en dubbel werk.

Kalibratiegewichten zijn zeer belangrijke hulpmiddelen voor het testen van weegschalen. Om ze schoon en nauwkeurig te houden, moet je op het volgende letten:

• Bewaar de gewichten in een stevige en solide verpakking
• Bewaar de controlegewichten niet te ver van de weegschaal om onnodige verplaatsing (en daarmee onnodige risico’s) te voorkomen.
• Hanteer de gewichten voorzichtig. Zeker kleine gewichten kan je beter niet met je blote handen aanraken. Gebruik in plaats daarvan een klem of draag handschoenen
• Maak de gewichten schoon conform de aanbevelingen van OIML/ASTM
• Gebruik speciale handgrepen voor grotere gewichten
• Inspecteer de gewichten op beschadigingen voorafgaand aan het gebruik

TIP: Vergeet je gewichten ook niet jaarlijks door een technieker te laten kalibreren!

Door op deze punten te letten, voorkom je weegfouten en de kosten van dubbel werk, afvalverwijdering en product recalls.

In dit artikel vind je meer informatie over de juiste behandeling van kalibratiegewichten.

Periodieke of routinematige kalibraties zijn altijd een goed idee, en in veel gevallen zelfs noodzakelijk. Ze helpen namelijk snel eventuele afwijkingen in het weegresultaat te detecteren, en zo kun je problemen in de toekomst voorkomen. Hoe belangrijker de nauwkeurigheid, hoe vaker je zult moeten kalibreren (routinematig of uitgebreid). Kalibraties kun je door een technieker laten doen; neem contact met ons op voor een kalibratie. In veel gevallen kun je ook zelf je weegschaal kalibreren.

Imlab kan je weegschaal voor je kalibreren en zorg dragen voor het bijbehorende kalibratiecertificaat (DAkkS- of testrapport).

Neem contact met ons op en laat een technieker bij je langskomen

Een laboratorium dat aan de ISO/IEC 17025 norm voldoet, kan geldige en correcte resultaten garanderen, en laat aan de buitenwereld zien dat het nauwkeurig en deskundig is. Om aan deze ISO-norm te voldoen, dien je op het volgende te letten:

• Je voert je analyses correct uit
• Je laboratoriumapparatuur is juist ingesteld
• Je voert zogenaamde “blanco tests” uit
• Je meetinstrumenten zijn juist gekalibreerd
• Je houdt logboeken met o.a. analyses en kalibraties bij
• Je voert variantieanalyses uit om de herhaalbaarheid en reproduceerbaarheid (en daarmee de betrouwbaarheid van de analyses) aan te tonen
• Je gebruikt een LIMS (Laboratory Information and Management System) op de juiste manier

Om aan de ISO 17025 norm te voldoen, is een kalibratiecertificaat (DAkkS-Cal Certificaat) nodig.

In dit artikel geven we je meer informatie over ISO 17025 en DAkkS-certificaten

Wanneer weegschalen geijkt moeten worden moet dit gebeuren volgens de ISO/IEC 17020 norm. Hierin staan de vereisten waaraan fabrikanten & inspectie-instellingen moeten voldoen om te bewijzen dat ze deskundig en onafhankelijk zijn om inspecties uit te voeren. Inspectie-instellingen die aan deze ISO-norm voldoen, kunnen aantonen dat

• ze werken met een goed werkend managementsysteem
• ze de benodigde processen beheersen
• ze technisch vaardig zijn
• ze onafhankelijk zijn

Onze merken (Sartorius, Kern, Ohaus en Minebea Intec) voldoen allen aan deze norm!

Deze plicht tot ijken geldt in zowel België als Nederland.

In dit artikel geven we je meer informatie over de wetgeving, (her)ijking en het DAkkS-Certificaat, en in dit artikel lees je meer over het e-teken.

Dat kan! Onze partner Sartorius, gerenommeerde fabrikant van weeginstrumenten biedt de opleiding Weging, weegtechnieken en metrologie aan. Het doel van deze opleiding is het verwerven van praktische en theoretische ervaring voor het correcte gebruik van je weegtoestellen. De opleiding kan in het Nederlands gegeven worden en is interessant voor zowel eindgebruikers als kwaliteitsverantwoordelijken. De brochure “Opleiding Weging, Weegtechnieken en metrologie” biedt je meer informatie over de opleiding.

Hieronder kan je reeds enkele basisregels terugvinden:

• Kies een stabiele weegtafel in een rustige, stille plek om je weegschaal op te zetten
• Werk in een laboratorium met een consistent en constant klimaat
• Zorg ervoor dat de weegschaal waterpas en juist gekalibreerd is
• Let op wat je doet en wat je niet doet terwijl je weegt
• Onderhoud je weegschaal regelmatig

Wil je meer weten? In dit artikel lees je meer over deze best practices.